“Jus de céramique”- glazuurgeheimen
14 september 2018 t/m 13 januari 2019
Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen presenteert van 14 september 2018 tot en met 13 januari 2019 een glanzende tentoonstelling: “Jus de céramique”, over keramiek met glazuur.
Glazuren is een vak apart. Het is mogelijk deze kant en klaar in de winkel te kopen, zoals schilders tegenwoordig veelal doen met verf. De meeste keramische kunstenaars kiezen er echter voor om zelf hun glazuren te ontwikkelen en samen te stellen. Dit kost veel research, veel scheikundig werk en nog meer proeven en geduld. De resultaten zijn al die moeite meer dan waard; prachtige gelaagdheden, kleurschakeringen en verschillende gradaties in glans en transparantie. Een compleet overzicht bieden is onmogelijk op het terrein van glazuren, wél laat deze expositie een interessante selectie ‘glazuur’-kunstenaars te zien. Ontdek de geheimen, de complicaties, de veelzijdigheid en de schoonheid van glazuren, toegepast door gerenommeerde kunstenaars uit heel Europa.
In Keramiekcentrum Tiendschuur Tegelen zijn veel verschillende kunstwerken van keramiek te zien, veel keramische technieken werden al toegelicht in thematische exposities. Glazuur als thema en techniek op zich is nog niet eerder aan bod gekomen. Het is een complex en heel divers fenomeen. Een hele opgave om dit aspect van het keramische ambacht, inzichtelijk te maken. Het keramiekmuseum heeft deze uitdaging aangenomen. Met als resultaat een expositie die de geheimen van het glazuren op toegankelijke wijze onthuld en deze illustreert met het werk van de meest vooraanstaande glazuur experts én kunstenaars van dit moment.
De ingrediënten waaronder de grondstoffen in een glazuur; reageren niet alleen op elkaar maar ook op de klei waarop ze zijn aangebracht en op de omstandigheden in de oven. Elke grondstof heeft een ander smeltpunt, de combinatie van stoffen kan dit weer beïnvloeden. Verder is het soort oven ook nog van invloed; elektrisch, gas of gestookt; elke atmosfeer is anders, met andere bakresultaten. Is het bijvoorbeeld mogelijk de zuurstoftoevoer te reguleren? Met zuurstof stook je ‘oxiderend’, dan wordt een grondstof kopergroen, ‘knijp’ je de zuurstofkraan dicht dan ontstaat er een reducerende sfeer en wordt het koperrood. Een koperen dak reageert ook zo. Iedereen die thuis wel eens zelf een appeltaart bakt weet dat het met een vreemde oven altijd weer veel experimenteren is tot het gewenste resultaat wordt bereikt. Met keramiek bakken is het niet anders.
Veel glazuur effecten die in deze expositie te zien zijn, zijn eigenlijk ‘foutjes’. Bijvoorbeeld een glazuur dat barst, hierdoor is de laag functioneel gezien niet meer goed. Het glazuur zorgt niet meer voor een waterdichte laag, die bij serviezen heel belangrijk is. Maar de barsten op zich kunnen wel voor een heel mooi decoratief patroon zorgen, het zogenaamde craquelé effect. In de gebruikskeramiek is het belangrijk dat een glazuur glad is. Onregelmatigheden in het glazuur laten ‘brokjes’, vlekken en blaasjes zien. Allemaal ‘fouten’ die keramisten in deze expositie juist hebben omgedoopt tot ‘schoonheid’. Zij gaan bewust ‘de fout in’ om hun werk te voorzien van prachtige huiden.
Zo zijn Karin Ostberg (S) en Marc Uzan (F) gefascineerd door de hechting op de ondergrond. Zij brengen verschillende lagen glazuur over elkaar aan die niet goed hechten, en met name een verschillende krimpwerking hebben. Hierdoor krimpt de bovenlaag harder dan die eronder en barst open. Het kleurcontrast tussen beide lagen en de grillige structuur van de barsten geven samen een verbluffend resultaat. Marc Uzan is een ware glazuur expert, naast dit glazuur effect heeft hij zich nog vele andere procedés eigen gemaakt.
In het werk van Claude Champy (F) en Eddie Curtis (GB) zijn ook barsten te vinden, deze zijn ook een gevolg van meerdere lagen over elkaar. Zij lijken daarin alle remmen los te gooien en voorzien hun werk van een weelderig en barok oppervlak van barsten en kleuren.
Als een glazuur gestookt wordt gaat deze door bepaalde ingrediënten smelten; wanneer deze te hard smelt, loopt het glazuur als het ware van de keramiek af en kunnen er ‘druipers’ ontstaan. Hier is ook weer sprake van een fout die in de industriële gebruikskeramiek onmiddellijk zou zijn afgekeurd. Maar een aantal keramisten in deze expositie kunnen er geen genoeg van krijgen. Zij laten alles heerlijk lopen of gooien zelfs vele lagen over elkaar onder meer de eerdergenoemde Claude Champy en Eddie Curtis passen dit toe. Zo ook de Oostenrijker Thomas Bohle, op zijn prachtige vormen past hij dit effect toe op heel ingetogen wijze.
Ook zeker niet vies van druipers is Morten Løbner Espersen (DK). Hij voegt er nog meer effecten aan toe namelijk; blaasjes. Deze ontstaan door het glazuur te laten koken. Uiteraard technisch gezien weer helemaal fout, tegelijkertijd doen deze prachtige natuurlijke huiden denken aan gestold lava of ander gesteenten. Het werk van Paul Wearing (GB) laat deze natuurlijke uitstraling heel mooi zien.
Matthew Blakely (GB) en Joop Crompvoets (NL) stoken beide in gas- en houtovens. Hier beïnvloeden alle mogelijke factoren het uiteindelijke glazuur. Zoals de plaats in de oven, het zuurstofgehalte, rond dwarrelende en gesmolten as en zouten en niet te vergeten ‘de kus van het vuur’. Dit laatste geeft het werk (hoe kan het ook anders met een kus) een mooie warme kleur. En net zoals de liefde, laten deze glazuren zich (bijna) niet sturen. Waardoor het elke keer weer een verrassing is hoe het werk uit de oven komt en of het een kus, een druiper of beide heeft gekregen.
Bepaalde verschijnselen in de natuur kunnen bijzonder mooi zijn, denk bijvoorbeeld aan ijsbloemen of aan de iriserende glans van vet of olie. Deze fenomenen zijn ook toepasbaar in glazuur. Matthieu Robert (F) is zeer kundig in verscheidene glazuursoorten, bijzonder mooi is zijn ‘olievlek’ glazuur. Deze past hij toe op heel eenvoudige vormen om zo het glazuur zoveel mogelijk tot zijn recht te laten komen. Ook Hein Severijns (NL) past zijn glazuren toe op ingetogen vormen. Hij heeft het andere natuurlijke fenomeen vertaald in glazuur: de ijsbloemen, oftewel kristalglazuur. Zijn matte kristalglazuren zijn wereld beroemd en uniek. Naast deze matte kristallen zijn er glanzende kristallen te zien van de Schotse keramiste Maggie Zerafa. Haar a-symmetrische vormen met natuurlijke tinten doen denken aan doorgesneden agaatstenen.
Tot slot is er het werk te zien van de Nederlandse keramiste Wil van Blokland. Haar loopbaan is een grote zoektocht naar glazuureffecten. Zij streeft in het bijzonder het ‘halo’ effect na, het is een combinatie van meerdere glazuren over elkaar waarbij er een soort stralenkrans of aura rondom een glazuurvlek ontstaat. Zij combineert glazuren op prachtige wijze, waardoor spannende abstracte kleurvlakken ontstaan die zinderen, stralen en zuigen. Haar werken herinneren aan het monumentale werk van de schilder Marc Rothko.
Naast de eindresultaten zijn er ook reeksen van notitieboeken, grondstoffen, proeven, plaatjes en probeersels te zien. Oftewel wat er allemaal bij komt kijken bij het ontwikkelen van glazuren. Hierdoor wordt duidelijk wat de kunstenaars in deze expositie zich op de hals halen door te kiezen voor het zelf ontwikkelen van een glazuur, in plaats van een paar kant en klare potjes in de hobby winkel te halen.
De opening van de expositie is op vrijdag 14 september om 16.00 uur en zal worden ingeleid door conservator Sacha Odenhoven.
Deelnemende kunstenaars zijn:
Matthew Blakely (GB); Wil van Blokland (NL); Thomas Bohle (AT); Claude Champy (F); Joop Crompvoets (NL); Eddie Curtis (GB), Morten Løbner Espersen (DK); Hein Severijns (NL); Karin Ostberg (S); Matthieu Robert (F); Marc Uzan (F); Paul Wearing (GB); Maggie Zerafa (GB).
Op onderstaande data zijn kunstenaars persoonlijk aanwezig:
15-9: Wil van Blokland: Over het ‘halo’ effect in glazuren en inspiratie uit China, 14 uur
23- 9: Hein Severijns: Van “Kiem tot kristal, over kristalglazuren en andere glazuurmysteries, 14.00 uur
21-10: Joop Crompvoets: “Schone zoute tranen’’: alles over zoutglazuren, 14.00 uur
4-11: Rob Muylaert: Ontrafelt glazuurgeheimen zoals ossenbloed, hazenhaar en oilspot, 14.00 uur
16-12: Emanuel Boos: Over de rol van glazuur in de hedendaagse keramische kunst, 14.00 uur
